Usta gazeteci Ukrayna'yı anlattı

AB ile ortaklık anlaşmasının imzalanmasından vazgeçilmesinin ardından çıkan olaylar, Ukrayna'nın toprak kaybetmesine neden oldu. İÜ Öğretim Üyesi deneyimli gazeteci  Cenk  Başlamış, doğusunda iki şehrinde hala karışıklıkların sürdüğü Ukrayna'daki son durumu, Rusya-Batı çekişmesini ve Kırım'daki Tatarların durumunu  Efe Sönmez'e değerlendirdi.

Ukrayna'da mevcut durumu anlamak için geçen yılın 29 Kasım tarihine gitmek gerekiyor. Ukrayna'nın Rusya'ya yakın eski Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç, Litvanya'da yapılan zirvede AB ile ortaklık anlaşmasını imzalamaktan son anda vazgeçmişti. Bunda, anlaşmanın imzalanması halinde Moskova'nın Ukrayna mallarına gümrük duvarı koyacağını bildirmesinin etkisi vardı.

Anlaşmanın imzalanmaması nedeniyle, ülkedeki AB yanlısı muhalefet sokaklara döküldü. Başkent Kiev'de 30 Kasım'da Maidan'a gelen ve sayıları bini geçmeyen Batkovşina (Vatan) Partisi mensuplarına polis güçlerince müdahale gerçekleştirildi. Müdahalede 52 kişinin yaralanması, tüm Ukrayna'nın meydanlara inmesine neden oldu. Gösterilere, eski dünya boks şampiyonu Vitali Kliçko'nun Udar (Darbe) ve Svoboda (Özgürlük) muhalefet partileri de katıldı.

Daha sonra Rusya'yla çeşitli anlaşmalar imzalayan ve bazı muhalefet partilerinin özgürlüklerine kısıtlama getiren yasaların ardından Yanukoviç karşıtı hareketler daha da büyüdü. Gelinen noktada ise bugüne kadar ülkede çıkan çatışmalarda birçok gösterici ve polis yaşamını yitirdi. Yanokoviç'in Rusya'ya kaçmasının ardından ülkenin geçici Cumhurbaşkanlığı'na Oleksander Turçino getirildi. Rusya ise Kırım'ı ilhak etti. Ukrayna'nın doğusundaki iki şehirde, Rusya yanlıları ile Ukrayna ordu güçlerinin çatışmaları devam ediyor. Gözler, 25 Mayıs'ta yapılacak başkanlık seçiminde.

RUSYA'YA GÖRE PERDE ARKASINDA AB VE ABD VAR

Gelişmeleri değerlendiren gazeteci ve İstanbul Üniversitesi (İÜ) Öğretim Üyesi Cenk Başlamış, Rusya'nın önce Gürcistan, ardından da Ukrayna'da patlak veren ayaklanmalarının perde arkasında ABD ve diğer Batılı ülkelerin olduğuna ve buralarda Batı yanlısı yönetim kurmak istediklerine inandığını söyledi.

Cenk Başlamış, geçmişten bu yana Rusya'nın tedbir amaçlı sınırlarında tampon bölgeler kurmayı amaçladığını ve Ukrayna'yı da Batı ile komşu olmamak için önemli bir bölge olarak gördüğünü belirterek, "Ukrayna'nın Batı kampına katılması halinde Rusya otomatikman Batı ile 'komşu' olacak. Ukrayna kalesinin 'düşmemesi' Moskova açısından büyük önem taşıyor, hatta onlar için 'ölüm kalım meselesi.' 2004'deki 'Turuncu Devrim'in Rusya'daki benzer bir isyanın provası olduğu korkusuna kapılan Rusya bu nedenle Kiev'deki gelişmeleri yönlendirmeye ve kendisini destekleyen politikacıların iktidara gelmesini sağlamaya çalışıyor. Batı ise, tam tersini..." ifadelerini kullandı.

Sokağa dökülen Ukraynalıların bir bölümünün çağdaş ve demokratik bir ülke için meydanlara indiklerini ve bu kişilerin gözünde AB'nin demokrasi sembolü olduğuna dikkati çeken Başlamış, "Rusya yörüngesindeki Ukrayna ise demokrasisi sorunlu, köhnemiş sistemle yönetilen bir ülke. Ayrıca, devrik Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç'le ilgili son derece ciddi yolsuzluk iddiaları vardı. Bu da işin bir cephesi" dedi.

BATI İLE RUSYA ÇEKİŞMESİNİN TAM ORTASINDAKİ ÜLKE

Ukrayna'daki etkinlik mücadelesinde büyük devletlerin etik ya da ahlaki durumlarla ilgilenmediğine vurgu yapan Başlamış, Ukrayna'yı "Batı ile Rusya arasındaki çekişmenin tam ortasına düşmüş şanssız bir ülke" olarak tanımladı. Sovyetler Birliği'nin henüz 23 yıl önce dağıldığını ve Rusya'nın da yeniden bunu diriltmeyi amaçlamasının doğal olduğunu anlatan Başlamış, Rusya'nın elindeki doğalgaz kozuna da değindi:

"Rusya'nın Ukrayna'ya verdiği gazı kesmesi aslında teknik olarak Avrupa'ya verdiği gazı da kesmesi anlamına gelmiyor. Ancak, geçmişte Ukrayna, kendi gazı kesilince Avrupa ülkelerine ait gazı almıştı, daha doğru bir ifadeyle 'çalmıştı.' Şimdi büyük olasılıkla aynı şey olur. Rusya bu konuda Avrupa ülkelerine aslında, 'Madem Ukrayna'yı karıştırıyorsunuz, bari bize olan gaz borcunu ödeyecek kadar Ukrayna'ya ekonomik yardım yapın' mesajı vermeye çalışıyor. Tabii, Rusya bu kozu istediği zaman oynayabilir."

Ukrayna'nın doğusunda bulunan ve Rusya yanlılarının orduya çatışma halinde olduğu iki şehirdeki durumun da şu an oldukça sıkıntılı olduğunu ifade eden Başlamış, buralarda merkezi hükümetin otoritesini kuramaması halinde ülkenin resmen parçalanacağını ve Donetsk'in şu an ayrılmaya en yakın yer olduğunu kaydetti.

SİLAHIN OLDUĞU YERDE SAVAŞ İHTİMALİ VARDIR

Ukrayna ile Rusya'nın sıcak bir çatışmaya girip girmeyeceği yönündeki soruya "Silahın olduğu her yerde bu tür ihtimaller zayıf değildir" şeklinde cevap veren deneyimli gazeteci, şunları kaydetti:

"Zaten Ruslar, Doğu Ukrayna'daki operasyonlar için Kiev'i sert şekilde uyarıyor. Ukrayna, bir yandan kendi topraklarında düzeni sağlama, diğer yandan da Rusya'nın öfkesini üzerine çekme arasında kalmış durumda. Rusya, Ukrayna sınırında yeni bir tatbikat da başlattı. Çatışma ihtimali hiç de zayıf değil."

EKONOMİK YAPTIRIM FAYDA ETMEZ

Soğuk Savaş'ın aslında hiç bitmediğini ve bugün yaşananlarından da bunun bir uzantısı olduğunun altını çizen Başlamış, çok önemli doğalgaz ve petrol rezervleri bulunan ve hazinesini dolu olduğu bir Rusya'ya karşı ekonomik yaptırımların kısa sürede fayda etmeyeceğini aktardı. Yaptırımların, halkını sürekli "dış güçler" tehlikesiyle korkutan Rus liderlerin ekmeğine yağ süreceğini vurgulayan Başlamış, NATO'nun doğuda asker gücü arttırmasını ise şöyle yorumladı:

"Rusya'ya karşı 'gövde gösterisi' ya da 'diş gösterme' olarak nitelenebilir. Rusların askeri hamlelerine karşılık vermek istiyorlar. Tabii, Doğu Avrupa'daki ülkelerin eskiden Sovyet Bloğu üyesi olduğunu hatırlatmak gerekiyor. Bu ülkelerde Rusya kaynaklı psikolojik tedirginlik ya da korku sürüyor. NATO bu ülkelere, 'Merak etmeyin yanınızdayım' mesajı da vermek istemiş olabilir."

RUS-TATAR İLİŞKİSİ ÇOK SANCILI OLACAK

Tatarların durumuna da değinen deneyimli gazeteci, Kırım'ın Ukrayna'ya bağlı olduğu 23 yıl boyunca Tatarlara hiçbir hak verilmediğini, hatta Kırım Milli Tatar Meclisi'nin bile tanınmadığını belirterek, "Kırım Milli Tatar Meclisi, Ukrayna tarafından tanınmadı. Ne zaman tanındı biliyor musunuz? Bir kaç hafta önce... Yani, Kırım Rusya tarafından ilhak edildikten sonra. Elbette Tatarlar bu durumu biliyor ama tarih boyunca yaşananlar, özellikle 2. Dünya Savaşı sırasında Stalin'in emriyle sürülmeleri nedeniyle kesinlikle bir daha Rusya çatısı altında yaşamak istemiyorlar" ifadelerini kullandı.

"Ruslar Tatarlara bazı haklar vereceklerini söylüyor. Ancak, görünen o ki, Kırım'daki Rus-Tatar ilişkisi çok sancılı olacak" diyen Başlamış, Kırım'ın Rusya'nın Karadeniz'deki varlığı açısından vazgeçilmez bir değer olduğunu vurguladı.

RUSYA İÇİN KABUS GİBİ SENARYO

Ukrayna'nın Batı tarafından kalıp NATO'ya katılması senaryolarını "Rusya için kabustan beter" diyerek yorumlayan Cenk Başlamış, şunları kaydetti.

"Burnunun dibindeki Kırım'da NATO askerlerinin ortaya çıkması olasılığı Rusları son derece rahatsız ediyor. Zaten, Kırım'ın Rusya'ya katılma töreninde yaptığı konuşmada Putin de bu konuya değinmişti. Diğer yandan, evet Ruslar ABD'yi Karadeniz'den uzak tutmak istiyor ama Türkiye'nin üstünlüğünü kabul edecek de değil. Dolayısıyla Kırım Rusya için aynı zamanda Türkiye'ye karşı da bir üstünlük aracı niteliğinde."